Tussen liefde en lef - Nathalie en Solange kiezen voor een ander leven

Tegenwoordig kijken we nauwelijks nog op wanneer iemand een paar jaar in het buitenland werkt. Maar écht uitdagend wordt het wanneer iemand zonder vangnet de sprong waagt naar een land buiten Europa. Er gaapt een wereld van verschil tussen tijdelijk te gast zijn en je definitief ergens vestigen – zeker op sociaal en familiaal vlak. Solange De Jonghe verhuisde vijfenveertig jaar geleden naar Tunesië en Nathalie Leplang koos vijf jaar geleden voor een leven in Marokko. Een gesprek over biculturele relaties, realistische verwachtingen, de nood aan flexibiliteit en de onvermijdelijke uitdagingen. Wat drijft hen? Liefde, lef of een tikje naïviteit?

Het leven is een samenspel van omstandigheden waarop je lang niet altijd grip hebt. Wie zich buiten Europa vestigt, moet leren omgaan met andere normen, waarden en gebruiken – zonder de luxe van vanzelfsprekende herkenning. Solange noch Nathalie beschikte over een zesde zintuig om moeiteloos te navigeren tussen tradities en culturele verschillen. Toch kozen ze ervoor om het onbekende te omarmen en een toekomst vol vraagtekens tegemoet te treden. Ze werden als het ware geparachuteerd in een totaal andere context, zonder routekaart. Dat vraagt doorzettingsvermogen en een zekere flexibiliteit. Want er is een wezenlijk verschil tussen Vlaamse vrouwen die elders, samen met een lokale partner, een leven proberen op te bouwen, en expats die voor enkele jaren met hun gezin overkomen. Hun werelden lijken soms op elkaar, maar zijn in realiteit nauwelijks vergelijkbaar. Wie de keuze maakt om zich voorgoed te wortelen in een nieuwe samenleving, heeft geen andere optie dan te volharden. Het is een weg die geduld vraagt – en een lange adem.

Met toewijding

Als jonge studente droomde Solange ervan dat haar geneeskundestudies de wereld zouden openen. En dat gebeurde, sneller zelfs dan ze had durven denken. Tunesië werd haar bestemming, het begin van een levenspad waarop ze, nu de tachtig nadert, met voldoening terugblikt. “Ik ontmoette mijn toekomstige echtgenoot, een Tunesische student, in Brugge. Hij had al een deel van zijn opleiding achter de rug, terwijl ik nog moest beginnen. Na twee jaar brieven schrijven, nam ik voor het eerst het vliegtuig naar Tunis. Langzaam maar zeker leerden we elkaars werelden kennen. Zo'n avontuur vergt veel energie, maar waar een wil is, is een weg.” De eerste jaren in het arme zuiden van Tunesië waren allesbehalve gemakkelijk. Solange werkte in omstandigheden die op z’n zachtst gezegd rudimentair waren. De medische infrastructuur liet veel te wensen over, en de realiteit was hard. “Ik werd geconfronteerd met ellende die ik tot dan toe enkel uit boeken kende: infectieziekten, schrijnende armoede en veel sterfte. Het was schokkend. Ik was jong, onervaren, en de dagelijkse realiteit greep me vaak naar de keel.” Tegelijk moest ze de taal leren, zich inleven in de cultuur, de gewoonten en de lokale mentaliteit. Maar net zoals het land en de gezondheidszorg evolueerden, groeide ook Solange – professioneel én persoonlijk. Na haar verhuis naar de hoofdstad werd ze een gevestigde arts in Tunis, zowel voor de lokale bevolking als voor diplomaten en expats. En tussen haar medische opdrachten door groeide haar gezin: ze werd moeder van drie kinderen.

Vrijer dan tevoren

Nathalie kwam naar Marokko voor een man – haast halsoverkop, midden in de COVID-pandemie. “Ik deel mijn verhaal graag met anderen, omdat ik weet hoe complex het kan zijn. Ik pas me doorgaans makkelijk aan en probeer te begrijpen wat anders is. Integreren zonder mezelf te verliezen is altijd mijn uitgangspunt geweest.” Ze startte in Marokko aan een nieuw hoofdstuk van haar leven. Wat aanvankelijk als een liefdesverhaal begon, kent vandaag relationele moeilijkheden. Toch denkt Nathalie niet aan terugkeren. Ze leidt een leven in balans, haar vroegere rusteloosheid is verdwenen. Ze gaat nergens meer voor op de knieën. “Ik heb me verzoend met het leven zoals het komt, maar het is hier niet zonder slag of stoot gegaan. Er is gevloekt en gevochten, maar vandaag voel ik me goed. Ik herpak mijn leven en voel me vrijer dan ooit tevoren.” Ze geeft toe dat ze aanvankelijk amper besefte wat haar te wachten stond. “Ik ben gewoon vertrokken, zonder lang stil te staan bij wat het allemaal zou betekenen. Ik heb me laten meevoeren op de golf. Ik heb gekeken, proberen te begrijpen en ben toch mezelf gebleven. Was het makkelijk? Absoluut niet. Mijn man is lokaal en ongeletterd, hij is nooit naar school geweest. Dat bleek, op z’n zachtst gezegd, een uitdaging. Maar ik blijf omdat ik hier mijn plek gevonden heb.”

Wortelen waar je landt

Geen van beiden balanceert nog tussen twee landen, zoals expats dat wel eens doen. Solange en Nathalie hebben resoluut gekozen voor hun nieuwe thuisland. Ze staan er met beide voeten in. Wat ze vertellen is geen verhaal van rozengeur en maneschijn, maar een eerlijke getuigenis over keuzes maken, aanpassen en leren omgaan met zowel het verfrissende als de uitdagingen van een leven tussen culturen. Nathalie: “De regio staat zeker open voor buitenlandse invloeden, maar blijft fundamenteel anders. Als nieuwkomer moet je je aanpassen, je weg zoeken in een andere manier van leven, denken en voelen. Dat vraagt flexibiliteit – en vooral: geduld. De aanpassing verloopt niet in rechte lijn. Je leert gaandeweg, soms met vallen en opstaan. Je moet schakelen op veel vlakken tegelijk: sociaal, cultureel, praktisch en emotioneel.” Solange vult aan: “Ook op familiaal vlak is het een zoektocht. Kinderen groeien hier op als deel van de lokale gemeenschap, ook al dragen ze ook de roots van de andere ouder in zich – vaak die van de moeder. Die dubbele identiteit vraagt om evenwicht en zorg.” Als VIW-vertegenwoordigers zijn Solange en Nathalie intussen aanspreekpunten geworden voor landgenoten die met emigratieplannen spelen. Ze krijgen vaak vragen van vrouwen die de stap willen zetten, soms met kinderen, en niet zelden met onrealistische verwachtingen. Te vaak stappen mensen een leven binnen dat hen diep zal veranderen, zonder echt te beseffen wat dat inhoudt. Allebei vielen ze al van hun stoel over hoe onvoorbereid sommigen in een avontuur stappen.

Respect als kompas

“Idealiter is er van beide partners veel respect voor elkaar,” vertelt Solange. “Wij hebben elkaar altijd goed begrepen, mijn man en ik. Maar ook wij zijn een proces doorgegaan. Een relatie is sowieso zoeken. Je moet er voortdurend aan werken. Je hebt nooit enige garantie. Toch was er altijd een basis van begrip, ook binnen de familie en hoewel mijn schoonmoeder analfabeet was, had ze een natuurlijk aanvoelen: onze kinderen konden altijd bij haar terecht, wat een groot voordeel was, zeker tijdens mijn vele huisbezoeken. De context waarin je leeft, beïnvloedt onvermijdelijk hoe een relatie functioneert. Familie, religie en samenleving hebben een enorme impact op een koppel. Het gezin van de lokale partner speelt vaak een actieve rol in de opvoeding. Hoe groot die rol is, hangt ook af van hoe dicht je bij de familie woont. De vleugels worden tegenwoordig iets meer uitgeslagen, maar de verbondenheid blijft. Er wordt gedeeld: de kleine en grote zorgen van elke dag, de vreugde en het verdriet. Cultuurverschillen gaan verder dan taal of gewoontes – ze zitten ook in sociale codes die je niet in boeken vindt. Ik leerde ze door ervaring. Dat begint vaak met iets eenvoudigs zoals je op een bepaalde manier discreet kleden, vooral als arts. Of eens extra de borden vullen aan tafel: ik moest leren dat mensen hier bij een tweede aanbod altijd ‘nee’ zeggen. Je moet dus aandringen en er liefst ook bepaalde ‘uitdrukkingen’ bij gebruiken .Religie is een ander belangrijk element, benadrukt Solange: “Veel hangt af van hoe religieus je partner is. Dat kan een grote rol spelen, zowel binnen het gezin als in de bredere sociale context. Taal is uiteraard ook een cruciale factor. Ik heb er altijd over gewaakt dat onze kinderen Nederlands konden spreken en lezen. Omdat het mijn moedertaal is en de taal waarin ik mij het best uitdruk. Die basis wilde ik hen meegeven. Door de jaren heen leerde ik omgaan met de verschillen, maar vooral ook met de rijkdom ervan. Er is geen handleiding voor dit leven. Je leert al doende. Met openheid, respect en veel geduld.”

Wederkerigheid

Toen Nathalie haar man leerde kennen in Marrakech, voelde ze aanvankelijk veel openheid vanuit hem en zijn familie tegenover haar cultuur. “Hij kwam uit een rurale streek, en ik voelde me op momenten zelfs op handen gedragen. Tegelijkertijd botste ik al snel op de realiteit van een uitgesproken mannencultuur: het woord van de man weegt zwaarder dan dat van de vrouw. Er heerst een ander denkkader, gevormd door religie, traditie en sociale verwachtingen. Van vrouwen wordt vaak verwacht dat ze zich bescheiden en terughoudend opstellen. Het begon te wringen dat er mij ondanks mijn financiële onafhankelijkheid werd verteld wat ik wel of niet mocht zeggen en doen. Openheid veronderstelt een dialoog, geen eenrichtingsverkeer. Veel vrouwen denken dat alles wel goed zal komen zodra ze trouwen. Maar dat is lang niet altijd het geval. Bij sommigen, zoals Solange, werkt het goed: haar partner deelt haar idealen en is goed opgeleid. Maar anderen lopen helaas de verkeerde man tegen het lijf. Sommigen zijn vooral gericht op het bereiken van Europa – en zien een vrouw als een gemakkelijke weg daarnaartoe. Zulke verhalen hoor je regelmatig. Men stapt vaak met een naïef beeld in een levensveranderend avontuur, maar wie hier wil wonen, moet dat hele pakket erbij nemen. Het vraagt een lange adem. Als we elkaar binnen drie jaar opnieuw spreken, heb ik misschien opnieuw een Marokkaanse partner, maar niet meer van hetzelfde type. Mijn voelsprieten zijn nu veel fijner afgesteld”, besluit Nathalie.