Coronavirus in de Europese doolhof
Beste lezeres, beste lezer, dit is het zoveelste artikel over het coronavirus… of toch niet helemaal. Ik vind dit eerder een uitstekende gelegenheid om een boompje op te zetten over de Europese doolhof: de verwarring die alom heerst over de bevoegdheden van de Europese Unie, ook in tijden van coronavirus. Ik hoor de verzuchting dat Europa meer moet doen, maar wat kan de EU eigenlijk betekenen bij zo’n epidemie? Welke macht heeft de Unie en in hoeverre kan zij maatregelen treffen?
UNIEK EXPERIMENT
De Europese Unie is uniek, althans volgens veel juristen. Waarom? Als we de spelers bekijken op het speelveld van internationaal recht, dan gaat het gewoonlijk ofwel over staten, ofwel over internationale organisaties. Die staten kunnen op hun beurt intern gestructureerd zijn als federaties van deelstaten (bondsstaten), zoals bijvoorbeeld de Verenigde Staten, of zelfs als confederaties, zoals Zwitserland. Internationale organisaties zijn meestal verenigingen of bonden van staten (statenbonden), waarbij de Lidstaten hun soevereiniteit of juridische onafhankelijkheid volledig behouden. De Europese Unie is een tussenvorm die door juristen over de hele wereld met bijzondere belangstelling wordt bekeken, want de Lidstaten van de EU zijn weliswaar volwaardige staten, maar toch hebben zij gezamenlijk beslist een deel van hun soevereiniteit of juridische onafhankelijkheid af te staan aan de Unie. Een uniek experiment, dat logischerwijze gepaard gaat met kinderziekten en groeipijnen.
BEVOEGDHEDEN VAN DE EU
Aangezien de Unie geleidelijk aan is gegroeid, zijn de bevoegdheden ook langzamerhand uitgebreid, op het ritme van de politieke agenda’s van elk moment. Er bestaan een aantal exclusieve bevoegdheden, dat is precies wat de EU onderscheidt van de meeste andere internationale organisaties: de Lidstaten hebben beslist dat zij afzonderlijk geen zeggenschap meer hebben over deze gebieden, maar dat ze gezamenlijk de koers van de Unie zullen bepalen. Verder bestaan gedeelde bevoegdheden, werkterreinen waarover de Europese Unie en de nationale overheden samen bevoegd zijn. Vervolgens zijn er de ondersteunende bevoegdheden: gebieden waarop de EU het werk van de afzonderlijke Lidstaten alleen maar ondersteunt. En tenslotte zijn er nog de speciale bevoegdheden van de EU, waarbij de Unie een bijzondere rol kan spelen. Dit is enkel een schets in een notendop, wie interesse heeft voor deze materie kan mij een email sturen (mijn website staat hieronder vermeld) en misschien wordt dit stof voor een volgend artikel.
VOLKSGEZONDHEID EN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK
Terug nu naar het coronavirus. Wat kan de Europese Unie doen bij zo’n epidemie? Om deze vraag te beantwoorden, moeten we eerst en vooral bekijken welke bevoegdheden de EU heeft op het gebied van volksgezondheid. Op dit werkterrein heeft de Unie ondersteunende bevoegdheden. Het gaat dus om een aanvulling op het nationale gezondheidsbeleid. Twee agentschappen bieden ondersteuning aan de nationale overheden op gebied van volksgezondheid. Enerzijds het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding, dat een rol kan spelen bij de coördinatie van de strijd tegen het coronavirus, en anderzijds het Europees Geneesmiddelenbureau. Coördinatie is dus mogelijk, maar uiteindelijk zijn het de Lidstaten afzonderlijk die elk bevoegd zijn voor de volksgezondheid in hun eigen land. Wetenschappelijk onderzoek is daarentegen een gedeelde bevoegdheid tussen de Unie en de Lidstaten. Dit betekent dat de EU op dit werkterrein meer speelruimte heeft. Er werden dan ook snel nieuwe fondsen vrijgemaakt voor onderzoek naar de ziekte, mogelijke vaccinatie en behandeling, via het Horizon 2020 programma.
Laten we hopen dat de rust snel terugkeert in de Unie en daarbuiten!
Bronnen:
https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/health/coronavirus-response/medical_nl
https://ec.europa.eu/info/about-european-commission/what-european-commission-does/law/areas-eu-action_nl
https://europa.eu/european-union/topics/health_nl
Aan bovenstaande tekst kunnen geen rechten ontleend worden. De tekst is louter informatief en niet bedoeld als advies. Concrete situaties moeten worden voorgelegd aan een specialist. Wij zijn niet aansprakelijk voor schade die uit mogelijke verkeerde interpretatie van deze tekst, uit onjuistheden of onvolledigheid zou kunnen voortvloeien.
